Nhà
vua ăn điểm tâm 12 món, ăn trưa và ăn chiều có đến 50 món mặn và 16 món
ngọt. Trong số ấy phải có một vài món bát trân (tám món quý nhất gồm:
Nem công, chả phượng, da tây ngu, tay gấu, gân nai...
Không chỉ tuân thủ nghiêm ngặt những điều cấm kỵ để thức ăn có tác
dụng trị bệnh, việc chế biến các món ăn cung đình Huế đòi hỏi người đầu
bếp phải nêm gia vị nhiều lần để mùi vị vừa miệng, lại giữ được chất
tươi nguyên của thực phẩm.
Ẩm thực cung đình - cốt lõi văn hoá ẩm thực Huế
Ẩm thực cung đình Huế có khá nhiều luật lệ, nghi thức từ việc cung
ứng thực phẩm đến kỹ nghệ chế biến, phục vụ, các kiểu mâm bàn, chén bát.
Vua ăn gọi là ngự thiện, đồ ăn của vua gọi là ngự dụng. Những người nấu
nướng cho vua ăn hàng ngày gọi là đội Thượng Thiện. Vua Gia Long ăn
uống giản dị nhất. Ngược lại, vua Đồng Khánh ăn uống cầu kỳ, mỗi bữa ăn
có 50 món khác nhau do 50 người đầu bếp chuyên lo việc bếp núc.
Sách Đại Nam Thực Lục Chính biên ghi lại, nhà vua ăn điểm tâm 12 món,
ăn trưa và ăn chiều có đến 50 món mặn và 16 món ngọt. Trong số ấy phải
có một vài món bát trân (tám món quý nhất gồm: Nem công, chả phượng, da
tây ngu, bàn tay gấu, gân nai, môi đười ươi, thịt chân voi và yến sào).
Đồ ngự dụng như chén, bát, đĩa, bình trà, chén uống trà, uống rượu là đồ
sứ men lam hay sứ ký kiểu. Đũa ăn của vua Đồng Khánh vót từ gỗ của cây
kim giao. Gỗ kim giao có khả năng đổi màu báo hiệu khi có chất độc ở
trong món ăn.
Ẩm thực cung đình là phần tinh túy, cốt lõi nhất văn hóa ẩm thực
Huế nói riêng và ẩm thực Đại Việt xưa nói chung. Văn hóa ẩm thực cung
đình Huế không chỉ là nghệ thuật chế biến, trình bày các món ăn mà cao
hơn là quan niệm triết lý, tư tưởng thẩm mỹ trong thưởng thức món ăn.
Ngoài việc bài trí hài hòa và đẹp mắt, mỗi bữa ăn cho nhà vua phải được
cơ cấu một cách khoa học. Món ăn khó tiêu như thịt, chả, cá được ăn ghép
với rau sống, chuối chát, vả, dưa chua tạo cảm giác ngon miệng, vừa dễ
ăn vừa dễ tiêu. Mùa nắng nóng thì có nhiều món ăn mát, bổ. Mùa lạnh tăng
thêm các món ăn nóng và gia vị thích hợp như tiêu, ớt, hồi, gừng, tỏi.

Ban đầu, ẩm thực cung đình Huế bắt nguồn từ ẩm thực dân gian. Người
Việt từ đồng bằng sông Hồng, Thanh-Nghệ Tĩnh di cư theo chúa Nguyễn vào
khai phá vùng đất Thuận Hóa – Phú Xuân mang theo tập quán ăn uống. Rồi
tục lệ tiến cúng món ngon
vật lạ cho vua, món quê mùa dân dã lại theo người đẹp, người tài xâm
nhập cung vua phủ chúa, được dọn lên bàn yến tiệc, thành quốc túy quốc
hồn...
Tôn vinh văn hóa Việt Nam
Ẩm thực cung đình Huế chủ yếu phục vụ cho nhà vua nên yêu cầu vô cùng
khắt khe. Tuy nhiên, dù chế biến cầu kỳ, đài các như thế nào đi chăng
nữa thì các món ăn cung đình vẫn thể hiện quan niệm của người Huế, không
chỉ ăn bằng miệng, mà trước hết phải thích nhìn bằng mắt, mũi ngửi thấy
thơm, cảm giác thấy thèm, tai nghe những âm thanh quyến rũ, tức là ăn
bằng ngũ quan. Hài hòa về màu sắc, hương vị, hài hòa về âm - dương, nóng
- lạnh, hài hòa trong bố cục chén, đũa, bát, đĩa..., hài hòa như tự
nhiên, thiên nhiên, chính là văn hóa Huế.

Để chế biến được những món ăn ngon, người đầu bếp không chỉ có kiến thức
chuyên môn mà còn phải có khả năng sáng tạo khi chế biến, không phải cứ
nhất nhất theo công thức có sẵn. Công thức chỉ có tính tương đối, phải
tùy theo đặc tính từng loại thực phẩm để nêm gia vị cho phù hợp. Khác
với chế biến món ăn dân dã thông thường, khi chế biến món ăn cung đình,
người đầu bếp phải nêm gia vị nhiều lần nhằm đảm bảo mùi vị vừa miệng,
lại giữ được chất tươi nguyên của thực phẩm.
Internet
Comments[ 0 ]
Đăng nhận xét